Vietstock - Đà tăng vọt của giá than thế giới tác động ra sao tới các ngành công nghiệp của Việt Nam?
Ngày 12/10, hợp đồng than nhiệt tương lai lập kỷ lục mới trong 2 ngày liên tiếp tại Trung Quốc, khi khu vực khai thác than lớn bị lũ lụt và phải tạm ngưng hoạt động.
Tại tỉnh Sơn Tây – khu vực cung ứng 30% lượng than cho Trung Quốc trong năm nay, tình trạng lũ lụt đã khiến 60 trong số 682 mỏ than đá phải tạm ngưng hoạt động, qua đó càng khiến cuộc khủng hoảng năng lượng tại Trung Quốc ngày càng tệ hơn.
Tính tới lúc 8h50 ngày 12/10 (giờ Việt Nam), hợp đồng than tương lai trên sàn giao dịch hàng hóa Trịnh Châu tăng 7% lên 1,507 Nhân dân tệ/tấn (233.62 USD), tiếp nối cú bật 12% trong ngày hôm trước.
Ngành nào của Việt Nam bị tác động bởi giá than thế giới?
Theo SSI (HM:SSI) Research, giá than ở Việt Nam không đồng pha với giá than thế giới do chính sách quản lý giá ở Việt Nam với chỉ 2 đơn vị được phép khai thác và bán than trong nước là Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (TKV) và Tổng Công ty Đông Bắc. Theo đó, giá than trong nước thường chỉ điều chỉnh khi có mức tăng lớn về chi phí sản xuất và thường chỉ diễn ra 3 - 4 năm/lần.
Trong năm 2021, giá than trong nước chưa điều chỉnh nhiều, mới chỉ có giá than cho sản xuất xi măng điều chỉnh tăng 9% trong tháng 8, còn giá than cho nhiệt điện vẫn giữ nguyên để giảm áp lực cho EVN khi chính phủ đang yêu cầu hỗ trợ giá điện trong thời điểm dịch bệnh. Với việc nhu cầu than trong nước chủ yếu phục vụ cho nhiệt điện (chiếm 72% nhu cầu trong nước), các nhà phân tích tại SSI Research ước tính rằng giá than năm nay dự kiến sẽ chỉ tăng nhẹ 4% so với cùng kỳ.
Về phía nhập khẩu, giá than nhập khẩu của Việt Nam tăng đồng pha với giá than thế giới, với mức tăng trung bình 83% so với cùng kỳ trong 9 tháng đầu năm 2021.
Với giá than tăng mạnh, các ngành công nghiệp như nhiệt điện, xi măng, luyện kim và phân bón sẽ bị ảnh hưởng mạnh. Theo SSI Research, điều này là do các ngành có tỷ lệ than nhập trên tổng than sử dụng trong ngành cao như xi măng (66%), sắt thép (88%), phân bón (74%). Trong khi đó, ngành nhiệt điện ít bị ảnh hưởng hơn do tỷ lệ than nhập mới chỉ chiếm 24% tổng than sử dụng và Chính phủ cũng ưu tiên nguồn than trong nước cho nhiệt điện.
Ngành than Việt Nam chưa hưởng lợi từ cơn sốt than thế giới
Ngành than rõ ràng là ngành chịu tác động trực tiếp từ cơn sốt than. Tuy nhiên, chính sách giá than chịu sự quản lý chặt của Chính phủ, nên hầu hết ngành than chưa được hưởng lợi từ cơn sốt than hiện tại.
Theo ước tính của SSI Research, tổng doanh thu của đơn vị sản xuất lớn nhất là TKV trong 9 tháng đạt 94.6 ngàn tỷ đồng (+2.1% so với cùng kỳ), nhưng sản lượng than tiêu thụ chỉ đạt 29.6 triệu tấn (-1.3% so với cùng kỳ) do tình hình giãn cách xã hội kéo dài và huy động nhiệt điện giảm sút vì sản lượng điện tái tạo tăng mạnh.
Chi phí sản xuất than cũng tăng cao do giá than thế giới tăng cao trong khi hai đơn vị sản xuất trong nước là TKV và Đông Bắc đang phải nhập khẩu khoảng 20 - 25% lượng than từ Úc và Indonesia để trộn với than trong nước đáp ứng nhu cầu nội địa. Bên cạnh đó, chi phí nhiên liệu cũng tăng mạnh khiến việc khai thác than trở nên đắt đỏ hơn.
Tổng doanh thu và lãi ròng của các doanh nghiệp khai thác than niêm yết trong nửa đầu năm 2021 lần lượt đạt 10.6 ngàn tỷ đồng (-1.7% so với cùng kỳ) và 115 tỷ đồng (-8.2%), và theo các nhà phân tích này, trong nửa cuối năm 2021, các doanh nghiệp than chưa có quá nhiều triển vọng về tăng giá bán hay đẩy mạnh sản lượng tiêu thụ.
Sang năm 2022, SSI Research cho rằng ngành than sẽ có nhiều dấu hiệu tích cực khi giá than trong nước dự kiến điều chỉnh từ 10 - 15% do chi phí sản xuất than của TKV và Đông Bắc đã tăng cao trong năm 2021 và nhu cầu từ nhiệt điện bắt đầu phục hồi trở lại khi giãn cách xã hội được nới lỏng.
Các doanh nghiệp khai thác than đang niêm yết cũng sẽ bắt đầu được hưởng lợi khi đàm phán lại giá bán mới cho TKV trong năm 2022. Tuy nhiên, các nhà phân tích tại SSI cũng lưu ý rằng giá than khai thác ở Việt Nam đang đắt hơn nhiều so với thế giới ở trong giai đoạn bình thường (năm 2019 giá than Việt Nam đắt hơn 18% so với giá than nhập khẩu) nên dư địa tăng giá trong nước không còn nhiều, nhất là khi giá than thế giới có khả năng hạ nhiệt nhanh trong năm 2022.
Vũ Hạo