Khi chứng khoán ở vùng kỷ lục, điều nhà đầu tư cần là sự tỉnh táo

Vietstock - Khi chứng khoán ở vùng kỷ lục, điều nhà đầu tư cần là sự tỉnh táo

Có những nguyên tắc vừa vô cùng đơn giản, vừa vô cùng dễ quên. Trên thị trường chứng khoán, mức độ cẩn trọng cần phải dâng lên theo mức tăng của giá cổ phiếu, chứ không phải giảm xuống.

Những ngày này, chúng ta thường xuyên nghe về đà tăng giá ngoạn mục của các loại tài sản. Từ cổ phiếu ở đây, vàng ở kia, hay bitcoin ở đâu đó. Tất cả đều chạm đến các mốc giá cao kỷ lục.

Chẳng điều gì tác động mạnh đến tâm lý nhà đầu tư hơn các mức giá thay đổi. Giá tài sản tăng nhanh kích thích tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO), khiến nhiều người cảm thấy phải nhảy vào cuộc chơi, không thể để đồng tiền ngủ yên, không thể chấp nhận mức lãi suất tiền gửi chỉ 4-5% mỗi năm.

Tuy nhiên, khi điều tồi tệ nhất với nhà đầu tư là không đạt lợi nhuận kỳ vọng chứ không phải nguy cơ mất tiền, đó là lúc nên cảnh giác cao độ.

Những khoản thua lỗ nặng nề thường sản sinh trong các thị trường giá lên lớn, bởi đấy là khi nhà đầu tư sẵn lòng trả giá cao hơn cho những cổ phiếu kém chất lượng hơn. Ví dụ gần nhất là giai đoạn cuối năm 2021 đến đầu năm 2022, khi thị trường hồ hởi đẩy giá cổ phiếu của những doanh nghiệp có chất lượng kinh doanh nghèo nàn.

Năm nay, VN-Index hiện đã nằm trong nhóm chỉ số sinh lời nhất thế giới với mức tăng gần 31.3%, đến ngày 21/10. Sự hào hứng đó diễn ra giữa bối cảnh GDP quốc gia tăng trưởng cao khi chính sách tài khóa và tiền tệ đều mở rộng, cùng với đó là một cuộc cải cách hành chính lớn và thị trường chứng khoán cũng được nâng hạng lên Mới nổi (xếp hạng Secondary Emerging Market của FTSE Russell) sau nhiều năm chờ đợi. Vào đầu tháng 10, các nhà phân tích từ Ngân hàng JP Morgan thậm chí dự báo VN-Index có thể chạm đến ngưỡng 2,000-2,200 điểm trong vòng 1 năm.

Tuy nhiên, trong một thị trường giá lên, điều quan trọng không chỉ là nhìn thấy những mặt tích cực, mà còn phải nhận diện những rủi ro tiềm ẩn phía sau. Khi quan sát cẩn trọng, ta có thể nhận thấy đà tăng của chứng khoán vẫn mang những dấu hiệu thiếu bền vững.

Dòng tiền ngoại đang rút ra liên tục và được bù đắp bởi dòng tiền nội địa trong môi trường lãi suất tiền gửi hạ thấp, nội tệ mất giá. Các lực lượng tham gia trong nước thì đẩy giá của một số ít cổ phiếu tăng vượt bậc, khiến chúng trở thành trụ đỡ chỉ số. Đồng thời, cổ phiếu ngày càng được dùng nhiều hơn để cầm cố vay nợ - có thể nhằm tăng sức mua hoặc phục vụ mục đích khác bên ngoài thị trường chứng khoán.

Đà tăng thiếu cân bằng

9 tháng đầu năm nay, tính riêng tại sàn HOSE, theo hình thức giao dịch khớp lệnh, khối ngoại đã bán ròng lên đến 84.5 ngàn tỷ đồng, gần bằng mức bán ròng trong cả năm 2024. Trong tháng 10 (tính đến ngày 21), con số này là 14.6 ngàn tỷ đồng, ngay cả khi thị trường vừa được FTSE Russell công bố nâng hạng. Điểm quan trọng là dòng tiền rút ra không chỉ từ các bên tham gia ngắn hạn mà bao gồm cả những nhà đầu tư mang tính chiến lược dài hạn như SK Group từ Hàn Quốc hay Keppel Land từ Singapore.

Sự thoái lui của khối ngoại đang khiến chứng khoán Việt ngày càng phụ thuộc vào hành vi của nhà đầu tư cá nhân, bao gồm những người đã tìm đến kênh chứng khoán trong năm nay khi lãi suất tiền gửi hạ thấp.

Một cơ cấu nhà đầu tư ngày càng kém đa dạng, nghiêng về những nhu cầu kiếm lời ngắn hạn, sẽ khiến thị trường đối diện nguy cơ biến động mạnh hơn. Chẳng hạn, trong ngày 20/10 vừa qua, VN-Index đã trải qua phiên giảm đột ngột gần 95 điểm. Cổ phiếu thuộc các ngành khác nhau vẫn đồng loạt rơi kịch sàn dù không chứng kiến bất kỳ thông tin tiêu cực nào đáng kể.

Những biến động cường độ mạnh như trên lại càng tiềm ẩn rủi ro khi dư nợ ký quỹ chứng khoán liên tục phình to.

Tính đến cuối quý 3/2025, quy mô cho vay của các công ty chứng khoán đã ở mức kỷ lục 384 ngàn tỷ đồng, tăng 54% chỉ sau nửa năm, và gần gấp đôi mức cho vay ở đỉnh chu kỳ giá lên gần nhất vào cuối quý 1/2022. Trong tương lai gần, đòn bẩy trên thị trường dự báo sẽ tiếp tục tăng khi các công ty chứng khoán đang huy động thêm hàng chục ngàn tỷ đồng vốn mới để mở rộng cho vay.

Bên cạnh đó, sự mất cân đối của thị trường còn nằm ở việc một nhóm nhỏ cổ phiếu đang đóng vai trò mỏ neo cho chỉ số, bao gồm hệ sinh thái Vingroup, Gelex và ngành ngân hàng. Giả định, nếu loại trừ đóng góp điểm số của các nhóm cổ phiếu này, mức tăng 31.1% của VN-Index trong năm nay sẽ trở thành một mức giảm 2.1% tính đến ngày 21/10.

Thừa Vân