ĐBSCL hướng tới chủ động nguồn nước trong mọi tình huống bất lợi vào năm 2050

Vietstock - ĐBSCL hướng tới chủ động nguồn nước trong mọi tình huống bất lợi vào năm 2050

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà vừa ký quyết định phê duyệt Quy hoạch thủy lợi lưu vực sông Cửu Long đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050. Quy hoạch đặt mục tiêu giúp vùng đồng bằng lớn nhất cả nước chủ động nguồn nước trong mọi tình huống, kiểm soát hiệu quả hạn hán, xâm nhập mặn và ngập úng, bảo đảm sinh kế lâu dài cho hàng chục triệu người dân.

Phạm vi quy hoạch bao gồm toàn bộ địa giới hành chính của các tỉnh, thành trong vùng đồng bằng sông Cửu Long như Cần Thơ, Vĩnh Long, Cà Mau, An Giang, Đồng Tháp và một phần Tây Ninh, với diện tích khoảng 4 triệu ha (không tính các đảo).

Mục tiêu của quy hoạch là điều tiết hợp lý nguồn nước, phục vụ dân sinh, sản xuất nông nghiệp, công nghiệp và các ngành kinh tế khác, đồng thời nâng cao khả năng ứng phó trước biến đổi khí hậu và phát triển thượng nguồn sông Mê Kông. Bên cạnh đó, hệ thống thủy lợi sẽ được hoàn thiện để vừa cấp nước, vừa tiêu thoát và kiểm soát mặn - ngọt một cách linh hoạt.

Đến năm 2030, vùng đồng bằng sẽ đảm bảo cung cấp nước sinh hoạt ổn định cho 17-18 triệu người và các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao. Các vùng nông thôn chịu ảnh hưởng nặng nề của hạn - mặn sẽ được giải quyết triệt để tình trạng thiếu nước sinh hoạt. Quy hoạch cũng hướng tới hoàn thiện hệ thống kênh, rạch kết hợp giao thông nội đồng để điều tiết nước phục vụ 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp, gắn với mục tiêu tăng trưởng xanh.

Về tiêu thoát nước, mục tiêu đến 2030 là chủ động tiêu thoát cho 1.6 triệu ha lúa 2-3 vụ, 0.4-0.45 triệu ha cây ăn trái, 0.21 triệu ha cây hàng năm và 0.8 triệu ha nuôi trồng thủy sản. Ở các đô thị như Cần Thơ, Cà Mau, Vĩnh Long, An Giang, Đồng Tháp, quy hoạch đặt yêu cầu phòng chống ngập úng với tần suất 1%, đồng thời dành từ 7-10% diện tích đất làm không gian chứa nước để chống ngập, kết hợp phát triển cảnh quan sinh thái.

Kiểm soát mặn cũng là nhiệm vụ then chốt, với mục tiêu kiểm soát chủ động khoảng 1,35 triệu ha đất nông nghiệp, duy trì độ mặn phù hợp từ 1g/l đến 4g/l tùy từng khu vực.

Tầm nhìn đến năm 2050, vùng đồng bằng sông Cửu Long sẽ chủ động hoàn toàn nguồn nước trong mọi kịch bản bất lợi, hạn chế thấp nhất thiệt hại do hạn hán, xâm nhập mặn hay triều cường. Hệ thống thủy lợi được đầu tư đồng bộ, khép kín từ đầu mối đến nội đồng, tăng khả năng tích trữ, điều hòa và liên kết nguồn nước giữa các vùng, đảm bảo kiểm soát tốt lũ, mặn và thiên tai liên quan đến nước.

Theo quy hoạch, vùng đồng bằng được chia thành ba vùng sinh thái chính. Vùng ngọt, diện tích khoảng 1.9 triệu ha, gồm các khu vực Đồng Tháp Mười, Tứ Giác Long Xuyên, Bắc - Nam Vàm Nao, U Minh Hạ… phát triển cây ăn trái, lúa, rau màu và thủy sản nước ngọt. Vùng ngọt - lợ, diện tích 1.35 triệu ha, gồm các hệ thống thủy lợi Nhật Tảo - Tân Trụ, Bắc Bến Tre, Nam Măng Thít, Long Phú - Tiếp Nhật, U Minh Thượng… sẽ phát triển mô hình tôm - lúa, cây ăn trái, linh hoạt theo điều kiện nguồn nước. Vùng mặn, diện tích 0.75 triệu ha ven biển, ưu tiên cho nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là các mô hình tôm - rừng, quảng canh cải tiến.

Các điểm kiểm soát xâm nhập mặn được xác định rõ ràng. Mức 1g/l (phục vụ sinh hoạt và cây ăn trái) được khống chế tại các vị trí như cống Bắc Đông trên sông Vàm Cỏ Tây, đầu kênh Nguyễn Tấn Thành (sông Tiền), An Hiệp (sông Hàm Luông), hợp lưu Măng Thít - Cổ Chiên, kênh Cái Cui (sông Hậu) và cầu Cái Tư (sông Cái Lớn). Mức 4g/l (ngưỡng mặn tối đa cho sản xuất lúa) được khống chế tại các vị trí như cống Xuân Hòa, Mỹ Hóa, Vũng Liêm, kênh Cái Côn và Tân An.

Về giải pháp công trình, vùng ngọt sẽ ưu tiên kiểm soát lũ tràn từ Campuchia, tăng khả năng tiêu thoát nội đồng và cấp nước từ sông chính đến vùng xa, vùng ven biển. Vùng ngọt - lợ hoàn thiện hệ thống thủy lợi khép kín phục vụ dân sinh, nông nghiệp và thủy sản. Vùng mặn tăng cường điều tiết nước mặn - ngọt, kiểm soát triều cường, trữ nước trong hệ thống kênh rạch và chủ động cấp nước mặn từ biển phục vụ nuôi trồng thủy sản.

Ngoài giải pháp công trình, quy hoạch cũng nhấn mạnh các giải pháp phi công trình như tăng cường quản lý, phối hợp liên vùng, dự báo nguồn nước, cảnh báo xâm nhập mặn và củng cố hệ thống đê biển, kè chắn sóng kết hợp trồng rừng ngập mặn để bảo vệ bờ và khu dân cư.

Việc phê duyệt quy hoạch thủy lợi lưu vực sông Cửu Long là bước đi chiến lược, tạo nền tảng cho vùng “chín rồng” chủ động thích ứng khí hậu, bảo đảm an ninh nguồn nước và phát triển bền vững trong nhiều thập kỷ tới.

Tử Kính