CEO HSG Vũ Văn Thanh: Thép Việt Nam cần hàng rào phòng vệ để không thua ngay trên sân nhà

Vietstock - CEO HSG Vũ Văn Thanh: Thép Việt Nam cần hàng rào phòng vệ để không thua ngay trên sân nhà

Bên lề Diễn đàn Phòng vệ thương mại 2025 diễn ra sáng 25/09, ông Vũ Văn Thanh - Tổng Giám đốc CTCP Tập đoàn Hoa Sen (HOSE: HSG) đã chia sẻ góc nhìn về áp lực cạnh tranh mà ngành thép trong nước đang phải đối mặt và những giải pháp để bảo vệ sản xuất nội địa.

Theo ông Thanh, doanh nghiệp thép hiện chịu hai áp lực đồng thời. Một mặt là sự cạnh tranh của thép nhập khẩu giá rẻ, chất lượng thấp tràn vào thị trường trong nước; mặt khác là khi xuất khẩu lại liên tục bị điều tra và kiện tụng ở nước ngoài.

“Khi Mỹ thay đổi chính sách thuế quan, làn sóng bảo hộ sản xuất trong nước lan rộng ra nhiều quốc gia, khiến hàng xuất khẩu của Việt Nam luôn đối diện nguy cơ bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại như chống bán phá giá, chống trợ cấp hay tự vệ, và doanh nghiệp thường rơi vào thế bị động”, ông nói.

Thống kê của WTO cho thấy xu hướng này không chỉ là câu chuyện riêng của Việt Nam. Năm 2024, thế giới ghi nhận kỷ lục 453 vụ điều tra phòng vệ thương mại. Ấn Độ là quốc gia khởi xướng nhiều nhất với hơn 1,250 vụ, Mỹ gần 1,000 vụ và EU hơn 580 vụ.

Chiều ngược lại, Trung Quốc là nước bị kiện nhiều nhất với 1,780 vụ, tiếp đến là Hàn Quốc và Đài Loan. Với riêng Việt Nam, Mỹ là thị trường điều tra nhiều nhất với 30 vụ chống bán phá giá tính đến cuối 2024, theo sau là Ấn Độ, Úc và Malaysia.

Dữ liệu WTO cũng chỉ ra nhóm kim loại là lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, chiếm tới 32% số vụ chống bán phá giá và gần một nửa số vụ chống trợ cấp trên toàn cầu. Điều này lý giải vì sao ngành thép Việt Nam thường xuyên bị nhắm đến trong các vụ kiện.

CEO Hoa Sen cho rằng sự phối hợp giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý là yếu tố sống còn. Một số vụ kiện ở Mỹ cho thấy khi có sự đồng hành từ Bộ Công Thương, doanh nghiệp đã giành được kết quả thuận lợi, thậm chí có vụ được áp mức thuế 0%. Tuy nhiên, bất lợi lớn hiện nay là nhiều nước, trong đó có Mỹ và Mexico, chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. “Khi chưa được công nhận, họ thường dùng số liệu của quốc gia thứ ba để tính toán, khiến chúng ta thiệt thòi rõ rệt”, ông Thanh phân tích.

Về phía hiệp hội, ông Lê Việt - Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết ngành đã vươn lên đứng thứ 11 thế giới về sản xuất thép thô với công suất hơn 30 triệu tấn/năm. Trong giai đoạn 2016-2024, xuất khẩu thép tăng trưởng bình quân 19% mỗi năm, sản phẩm đã hiện diện tại hơn 50 quốc gia và vùng lãnh thổ. Dù vậy, thép cũng là nhóm hàng liên quan nhiều nhất đến phòng vệ thương mại. Từ 2024 đến tháng 8/2025, ngành thép Việt Nam đã đối diện 86 vụ kiện, chiếm khoảng 30% tổng số vụ việc mà Cục Phòng vệ thương mại hỗ trợ.

Ông Việt nhấn mạnh, phòng vệ thương mại không chỉ để bảo vệ doanh nghiệp trong nước trước cạnh tranh không lành mạnh, mà còn tạo động lực để ngành cải tiến công nghệ, nâng cao chất lượng, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. “Đây là công cụ quan trọng để ngành thép Việt Nam phát triển hiện đại và bền vững, thay vì chỉ là biện pháp tình thế”.

Trở lại với câu chuyện của doanh nghiệp, ông Vũ Văn Thanh đề xuất 3 hướng để ứng phó với các vụ kiện: phòng ngừa từ sớm bằng minh bạch số liệu và tuân thủ chuẩn quốc tế; hợp tác đầy đủ với cơ quan điều tra nước ngoài để tránh bị áp thuế nặng; và có sự đồng hành kịp thời từ các cơ quan chức năng. Ngoài ra, ông cũng lưu ý, nhiều doanh nghiệp còn thiếu kiến thức về phòng vệ thương mại, do vậy việc tổ chức hội thảo, biên soạn tài liệu hướng dẫn và chia sẻ kinh nghiệm thực tế là rất cần thiết.

Với thị trường nội địa, theo ông Thanh, khi phát hiện dấu hiệu bất thường, doanh nghiệp có thể gửi đơn yêu cầu điều tra để cơ quan chức năng vào cuộc kịp thời. Bên cạnh các biện pháp thuế quan như chống bán phá giá hay chống trợ cấp, cần bổ sung thêm hàng rào kỹ thuật thông qua các quy định tiêu chuẩn chất lượng hàng nhập khẩu phải đáp ứng tối thiểu mức của Việt Nam.

Đồng quan điểm, ông Lê Việt cũng cho rằng cần sớm hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn Việt Nam nhằm kiểm soát chất lượng thép nhập khẩu và siết chặt quản lý nguồn gốc xuất xứ để ngăn chặn tình trạng lẩn tránh thuế. Ông kiến nghị Nhà nước tăng cường năng lực cho Cục Phòng vệ thương mại, bởi lực lượng hiện nay còn mỏng so với khối lượng vụ việc, đồng thời xây dựng cơ chế cảnh báo sớm tại các thị trường lớn như Mỹ, EU hay ASEAN để giúp doanh nghiệp chủ động hơn khi bị điều tra.

* Chuyên gia nói về phòng vệ thương mại đối với Việt Nam trong bối cảnh mới

Tử Kính