Vàng - thứ tài sản không thể bị phong tỏa

Vietstock - Vàng - thứ tài sản không thể bị phong tỏa

Cuộc xung đột Nga - Ukraine đã vô tình “tiếp thêm lửa” cho thị trường vàng. Kể từ khi chiến sự bùng nổ đầu năm 2022, giá vàng thế giới tăng vọt do nhà đầu tư đổ xô tìm nơi trú ẩn an toàn.

Chỉ vài tuần sau khi những tiếng súng đầu tiên vang lên, giá vàng đã nhảy vọt lên trên ngưỡng 2,070 USD/ounce - tiệm cận mức cao nhất mọi thời đại. Đây không phải lần đầu vàng phản ứng mạnh trước biến động địa chính trị. Lịch sử cho thấy, mỗi khi chiến tranh và bất ổn leo thang, kim loại quý này thường trở thành “vịnh tránh bão” được ưa chuộng.

Nga âm thầm tích trữ vàng suốt hơn 1 thập niên

Ít ai ngờ, đằng sau cú tăng tốc của vàng thời gian qua là cả một quá trình chuẩn bị kiên trì của Nga kéo dài nhiều năm. Từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008, Nga đã bắt đầu âm thầm tích lũy vàng với quy mô lớn. Khi ấy, Nga nắm khoảng 400 tấn vàng dự trữ; và chỉ trong 7 năm sau, nước này đã tăng lượng vàng nắm giữ lên gấp hơn 4 lần. Những con số này hầu như không được chú ý nhiều vào thời điểm đó. Nga cũng giảm dần tài sản bằng đô la Mỹ và chuyển sang vàng như một chiến lược quốc gia.

Đặc biệt, sau khi hứng chịu các biện pháp cấm vận từ phương Tây vào năm 2014, Ngân hàng Trung ương Nga càng đẩy mạnh tốc độ gom vàng - một bước đi “chuẩn bị sẵn” cho những biến động có thể đến. Cả 1 thập niên ròng rã, Moscow lặng lẽ gia tăng kho vàng quốc gia, như thể họ linh cảm rằng có ngày vàng sẽ trở thành tấm khiên bảo vệ kinh tế trước các cú sốc chính trị.

Cú sốc 300 tỷ USD tài sản bị đóng băng

Mãi đến đầu năm 2022, thế giới mới thực sự giật mình trước nước cờ tích vàng của Nga - khi phương Tây đồng loạt đóng băng khoảng 300 tỷ USD tài sản ngoại hối của Moscow. Đây là một sự kiện chưa có tiền lệ ở quy mô như vậy, khiến hệ thống tài chính toàn cầu chấn động.

Có thể nói, khác với những chu kỳ tăng giá vàng trước đây, chu kỳ lần này đặc biệt hơn rất nhiều, vì nó gắn liền với cú sốc niềm tin vào sự trung lập của hệ thống tiền tệ quốc tế. Việc Mỹ và châu Âu phong tỏa khối dự trữ của Nga, về bản chất, đã tước quyền tiếp cận tài sản quốc gia của một cường quốc - điều trước nay hiếm ai dám nghĩ tới.

Sau sự kiện phong tỏa 300 tỷ USD của Nga, nhiều nước đang phát triển và đặc biệt là Trung Quốc đã đẩy mạnh đa dạng hóa dự trữ, chuyển bớt từ USD và euro sang vàng. Mỗi lần Mỹ và châu Âu đưa ra ý định mới về khối tài sản đóng băng này (gần đây nhất là đề xuất dùng cả tiền gốc của Nga để hỗ trợ Ukraine) thì thị trường vàng lại bật dậy đầy nhạy cảm như để “phản đối” nguy cơ đó. Sự trừng phạt tài chính nhằm vào Nga đã tạo hiệu ứng dây chuyền làm lung lay dữ dội vị thế trung lập xưa nay của đồng đô la Mỹ và euro; và hệ quả trực tiếp là vai trò “nơi trú ẩn” của vàng càng được củng cố mạnh mẽ.

Tài sản thành con tin chính trị - tiền lệ chưa từng có

Điều trớ trêu là, ngay cả trong các cuộc chiến tranh lớn trước đây, tài sản của các bên tham chiến cũng hiếm khi bị chính trị hóa đến mức cực đoan như vụ việc của Nga. Thời Chiến tranh Lạnh hay thậm chí Thế chiến II, các cường quốc vẫn ngầm tôn trọng một số “luật chơi” tài chính nhất định, tách bạch khỏi xung đột quân sự. Vậy nhưng giờ đây, việc phong tỏa tài sản quốc gia trở thành một vũ khí chính trị đã phá vỡ tiền lệ ấy, gửi đi một tín hiệu đáng lo ngại cho tất cả các nền kinh tế nắm dự trữ lớn bằng đồng đô la Mỹ hay euro.

Niềm tin của thế giới vào hệ thống tài chính do Mỹ dẫn dắt với đồng USD thống trị đã bị sứt mẻ nghiêm trọng. Trong một thế giới mà tài sản của bạn có thể bị đối thủ đóng băng bất cứ lúc nào, ai còn dám chắc vào sự an toàn của những đồng tiền dự trữ truyền thống?

Thực tế đang diễn ra cho thấy, nhiều nước không muốn ngồi đợi rủi ro đó. Theo Hội đồng Vàng Thế giới, các biện pháp trừng phạt nhằm vào tài sản bằng USD của Nga đã thúc đẩy các định chế tài chính chính thức ngoài phương Tây đổ xô mua vàng thỏi - loại tài sản mà giá trị không phụ thuộc vào bất kỳ chính phủ hay ngân hàng nào. Nói cách khác, vàng đang nổi lên như một “tiền tệ” trung lập và phi chính trị hiếm hoi trong bối cảnh đồng đô la Mỹ bị vũ khí hóa. Xu hướng này đánh dấu sự đảo chiều trong lòng tin: Thay vì dựa vào USD hay euro, ngày càng nhiều ngân hàng trung ương chọn tin vào những thỏi vàng lấp lánh nằm sâu trong hầm két của mình.

Vàng là “phao cứu sinh” an toàn nhất

Trong bối cảnh đó, đối với những quốc gia lo ngại bị phương Tây đưa vào tầm ngắm, giải pháp gần như bắt buộc là phải từng bước thoát khỏi hệ thống tài chính do Mỹ chi phối. Và không có “tấm vé” nào tốt hơn vàng cho hành trình thoát ly ấy. Vàng không bị kiểm soát bởi bất cứ chính phủ nước nào, không phải là khoản nợ của ai, và do đó miễn nhiễm trước các rủi ro pháp lý, chính trị đến từ bên ngoài.

Một quan chức Ngân hàng Trung ương Nga thậm chí từng thẳng thắn thừa nhận rằng: Vàng chính là “đảm bảo 100% trước rủi ro pháp lý và chính trị” đối với tài sản quốc gia. Thật vậy, không như dự trữ ngoại hối bằng đồng USD hay euro (vốn chỉ là những con số trong sổ sách ngân hàng và có thể bị phong tỏa), vàng là tài sản hữu hình nằm trong tay bạn.

Chừng nào còn nắm giữ vàng vật chất, chừng đó quốc gia của bạn vẫn có thể chủ động về tài chính, bất chấp đối thủ có “ra đòn” cấm vận ra sao. Những thỏi vàng có thể được mang theo, vận chuyển qua biên giới hoặc cất giấu an toàn, và sẵn sàng chuyển đổi thành tiền hoặc hàng hóa khi cần, ngay cả khi bạn bị loại khỏi hệ thống ngân hàng quốc tế. Tính linh hoạt và độc lập đó khiến vàng trở thành lựa chọn số một cho bất kỳ quốc gia nào muốn đề phòng kịch bản xấu nhất trong quan hệ với phương Tây.

Gom vàng - tín hiệu cho cuộc “ly hôn” hệ thống USD?

Không khó hiểu khi thế giới luôn chăm chú theo dõi nhất cử nhất động của Nga hay Trung Quốc trên thị trường vàng. Mỗi khi 2 cường quốc này âm thầm gom thêm hàng chục tấn vàng, giới quan sát lại dấy lên những đồn đoán: Phải chăng họ đang chuẩn bị cho một cuộc “ly hôn” khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu do đồng đô la Mỹ thống trị? Quả thực, cả Moscow và Bắc Kinh đều có lý do để tự “miễn nhiễm” mình trước uy lực của USD.

Trung Quốc chứng kiến phương Tây trừng phạt Nga, liền lập tức rút ra bài học để bảo vệ mình nếu một ngày xảy ra biến cố. Trong số các tài sản được Bắc Kinh tích trữ quy mô lớn thời gian qua, vàng nổi lên như lựa chọn hàng đầu. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã liên tục tăng dự trữ vàng suốt nhiều tháng liên tiếp, đưa lượng vàng nắm giữ chính thức lên cao kỷ lục. Động thái này khiến giá vàng thế giới nhiều lần lập đỉnh mới, đồng thời làm dấy lên suy đoán rằng Trung Quốc đang “neo thuyền” sẵn sàng trước cơn bão cấm vận có thể ập đến.

Dù Bắc Kinh phủ nhận việc tích vàng là để chuẩn bị cho chiến tranh, các chuyên gia cho rằng, Trung Quốc đơn giản đang tăng cường khả năng chịu đựng cấm vận, rút kinh nghiệm từ tốc độ và sự đoàn kết đáng gờm mà phương Tây đã thể hiện khi trừng phạt Nga. Nói cách khác, tích lũy vàng giúp họ “cách ly” tài sản khỏi tầm với của đối thủ - một bước đi chiến lược để phòng ngừa cả tình huống xung đột quân sự lẫn cuộc chiến kinh tế trường kỳ.

Ở góc nhìn bi quan hơn, một số ý kiến không loại trừ khả năng Nga và Trung Quốc đang thực sự chuẩn bị cho kịch bản xung đột lớn, nơi vàng sẽ đóng vai trò huyết mạch tài chính thay thế nếu họ bị loại khỏi hệ thống đồng đô la của Mỹ. Dù động cơ thực sự là gì, việc 2 cường quốc này miệt mài gom vàng từ năm này qua năm khác rõ ràng là lời cảnh báo rằng kỷ nguyên USD thống trị tuyệt đối có lẽ đang dần khép lại, nhường chỗ cho một trật tự tiền tệ đa cực hơn, nơi vàng lấy lại vị thế quan trọng như một “tiền tệ” trung lập, không thể bị vô hiệu bởi bất kỳ thế lực chính trị nào.

LH