Thu hút vốn ngoại sau nâng hạng: Cần chứng minh bằng chất và lượng

Vietstock - Thu hút vốn ngoại sau nâng hạng: Cần chứng minh bằng chất và lượng

Sau 7 năm được đưa vào danh sách theo dõi, giấc mơ nâng hạng thị trường của Việt Nam đã thành hiện thực hồi đầu tháng 10/2025. Thị trường được nâng hạng mang đến tiềm năng thu hút dòng vốn ngoại tỷ USD. Tuy nhiên, dòng tiền ngoại dường như vẫn đang chờ đợi.

Tại sự kiện gần đây, ông Bùi Hoàng Hải - Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) nhấn mạnh: Việc FTSE Russell chính thức nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam lên nhóm "mới nổi thứ cấp" là cột mốc đặc biệt trong hành trình 25 năm phát triển của thị trường. Sau công bố, nhiều nhà đầu tư, bao gồm cả quỹ chủ động và quỹ thụ động, trước đây chưa chú ý đến Việt Nam nay đã bắt đầu tìm hiểu sâu hơn. Nhiều tổ chức đang quản lý nguồn vốn hàng trăm đến hàng ngàn tỷ đồng đã thể hiện sự quan tâm rõ rệt tới thị trường trong nước.

Thông tin các quỹ ngoại bắt đầu chú ý tới Việt Nam không chỉ là những thông báo mơ hồ. Trong chương trình Vietnam Site Visit 2025 do Tập đoàn Maybank Investment Banking Group tổ chức, 20 định chế tài chính và quỹ đầu tư từ 8 quốc gia đã tới Việt Nam để tìm hiểu sâu về thị trường vốn, doanh nghiệp niêm yết và cơ hội đầu tư tại Việt Nam. Phân nửa số quỹ góp mặt là những tay chơi mới chưa từng giải ngân vào thị trường Việt Nam. Các quỹ này đang quản lý tổng danh mục đầu tư trị giá hơn 1,000 tỷ USD. Một lý do quan trọng để họ đến Việt Nam là FTSE Russell đã xác nhận kế hoạch nâng hạng thị trường Việt Nam từ “cận biên” lên “mới nổi”.

Ông Pon Van Compernolle - Giám đốc Điều hành Quỹ đầu tư tư nhân của Maybank Securities Thailand, người đã đầu tư cổ phiếu 20 năm và hoạt động chuyên nghiệp tại Việt Nam từ năm 2013 - đánh giá: Việc nâng hạng của FTSE là một sự "thở phào nhẹ nhõm" cho những người theo dõi Việt Nam lâu năm. Đây là bước đệm tốt, và mục tiêu tiếp theo là nâng hạng lên Thị trường mới nổi MSCI (MSCI Emerging Market).

Đối với các nhà đầu tư tổ chức mới, việc nâng hạng của FTSE là một sự xác nhận, rằng vốn có thể được đầu tư vào Việt Nam, đồng thời xác nhận rằng Việt Nam đang mở cửa cho hoạt động thị trường vốn.

Chuyên gia Maybank Thái Lan chỉ ra nhiều điểm tích cực thu hút dòng vốn ngoại: Việt Nam có câu chuyện FDI tuyệt vời, dẫn đầu châu Á về giá trị và tỷ lệ tăng trưởng  từ 15 - 20%. Các nhà đầu tư lớn như Samsung vẫn đang mở rộng. Kèm với đó là dân số trẻ được giáo dục tốt, giúp dân số nhanh chóng đi lên trong chuỗi giá trị.

Ông John Bugg -  Giám đốc Đầu tư của Bamboo Investment Partners - quỹ đầu tư xuyên Đông Nam Á, cho rằng việc nâng hạng không gây bất ngờ và là sự phát triển tự nhiên của một thị trường đang trưởng thành và lớn mạnh khá nhanh. Tiêu chuẩn quản trị đang được nâng lên. Điều này rất cần thiết để thu hút vốn ngoại khi nhà đầu tư ngoại rất quan tâm đến ESG, đặc biệt là quản trị.

Giải bài toán thu hút vốn ngoại

Dù được nhận nhiều lời có cánh, dòng tiền ngoại vẫn đang bán ròng liên tục. Tính từ đầu năm tới nay, khối ngoại đã bán ròng gần 110 ngàn tỷ đồng ở sàn HOSE và HNX. Kể cả sau ngày  nâng hạng 8/10, khối ngoại vẫn duy trì bán ròng hơn 13.3 ngàn tỷ đồng. Sự quan tâm là có, nhưng nhà đầu tư ngoại đang chờ đợi gì để có thể giải ngân? Các chuyên gia chỉ ra: Chiều sâu thanh khoản thị trường và định giá có thể là trở ngại chính.

Ông Pon Van Compernolle đánh giá thanh khoản là rào cản chính khi thực hiện các khoản đầu tư lớn hơn. Vị chuyên gia chia sẻ: Ngoài top 30 cổ phiếu hàng đầu, rất khó để giải ngân 50 triệu USD vào một mã. Thị trường đang thiếu chiều sâu cần thiết.

Trong khi đó, Bamboo Investment Partners nhận định: Các công ty Việt Nam có xu hướng pha loãng vốn khá nhanh và không coi trọng vốn cổ phần của họ. Đây là một vấn đề quản trị và các quỹ thường cảnh giác với việc pha loãng.

Một điểm cản trở khác là thị trường hiện tại được định giá quá cao. Ông Pon Van Compernolle nhận định, tất cả các câu chuyện tích cực đã được định giá vào cổ phiếu. Nhóm cổ phiếu ngân hàng được định giá hợp lý, nhưng lợi nhuận nắm giữ 5 năm có thể chỉ 4 - 5%. Như thế là không đủ hấp dẫn. Vì vậy, nhà đầu tư sẽ chờ thị trường giảm 20 - 30%. Nếu mức giá rẻ hơn một chút, nhà đầu tư sẽ quay lại khá nhanh.

Quỹ Elephant Asset Management thể hiện quan điểm tương đồng. Bà Christina McGuire, người sáng lập và Giám đốc đầu tư của Quỹ cho rằng, chu kỳ hiện tại đang hơi bất lợi cho Việt Nam, do thị trường đang có mức giá khá đắt trong bối cảnh khu vực. Các nhà quản lý tài sản sẽ chỉ bắt đầu mua vào nếu mức định giá và hồ sơ rủi ro/lợi nhuận của các công ty cụ thể được chứng minh là hợp lý.

Dòng vốn ngoại cũng đang gặp rào cản về số lượng hàng hóa. Mặc dù có khoảng 1,000 công ty niêm yết và đăng ký giao dịch, nhưng tỷ trọng lớn nằm ở ngành ngân hàng. Quỹ chỉ có thể thực sự chọn ra khoảng chục mã đúng tiêu chí, và chỉ có thể mua ngân hàng với khối lượng lớn. “Việt Nam chỉ có tối đa khoảng 10 mã có thể đầu tư số tiền lớn, trong khi Thái Lan có đâu đó 100 mã”, trích lời ông Pon Van Compernolle.

Bên cạnh đó, thị trường đang thiếu sự đa dạng về ngành và sự đa dạng trong từng ngành. Một số ngành đang chiếm tỷ trọng quá lớn và trong một số ngành lại chỉ có số ít doanh nghiệp lên sàn hoặc đủ quy mô để lên sàn, dẫn đến hạn chế cơ hội đầu tư. Đến ngày 29/10, giá trị thị trường của tất cả công ty trên sàn chứng khoán Việt Nam đạt hơn 9.3 triệu tỷ đồng (tương đương 354 tỷ USD). Tuy nhiên, 50% vốn hóa nằm ở nhóm tài chính và bất động sản. Trong khi đó, ngành công nghiệp sản xuất hay công nghệ thông tin - nhóm công ty được coi là xu hướng của thế giới - chỉ đóng góp lần lượt khoảng 10% và 2%.

Điều này trái ngược với một số thị trường chứng khoán tại các nước phát triển. Tại Mỹ, trong S&P 500, vốn hóa của các công ty công nghệ chiếm tỷ trọng lớn nhất trong chỉ số này, đạt 34%. Theo sau là tiêu dùng không thiết yếu (10.4%), chăm sóc sức khỏe (9.9%), truyền thông (9.9%). Nhóm ngân hàng và bất động sản chỉ đóng góp hơn 15% vốn hóa.

Tại Nhật Bản, theo MSCI Japan Index, 2 nhóm chiếm tỷ trọng vốn hóa lớn nhất trong bộ chỉ số này là ngành công nghiệp (24.84%), tiêu dùng (17.07%). Tài chính và bất động sản chỉ đóng góp lần lượt 16.56% và 2.27%.

Bên cạnh vấn đề về định giá - điều mà thị trường phải tự điều chỉnh hoặc doanh nghiệp phải chứng minh bằng kết quả kinh doanh, Việt Nam đang tích cực cải thiện vấn đề độ sâu và quy mô thị trường thông qua các chính sách thúc đẩy gia tăng hàng hóa mới.

Gần đây, Bộ Tài chính đã ban hành Nghị định 245/2025/NĐ-CP sửa đổi và bổ sung Nghị định 155/2020/NĐ-CP về thi hành Luật Chứng khoán, trong đó gắn kết IPO với niêm yết, thúc đẩy doanh nghiệp đại chúng ra sàn minh bạch hơn.

Một trong những giải pháp đa dạng hàng hóa đang được tính tới là đưa doanh nghiệp có nguồn gốc FDI niêm yết trên thị trường. Nếu triển khai được giải pháp này, sự đa dạng của thị trường sẽ cải thiện đáng kể. Bài toán thiếu đa dạng về nhóm ngành, doanh nghiệp sẽ phần nào được giải quyết.

Thị trường IPO thực tế đang ấm lên trong thời gian gần đây. Sau các đợt chào bán đình đám của nhóm công ty chứng khoán (TCBS, VPBankS, VPS), nhiều doanh nghiệp đang rục rịch IPO và niêm yết. Masan Consumer, Chứng khoán HD, Chứng khoán Kafi, Hạ tầng Gelex, Viettel IDC, Highland Coffee, Ô tô Thaco, F88, Bách Hóa Xanh… đang lên kế hoạch lên sàn trong năm 2026 - 2027, sẽ làm đa dạng danh mục hàng hóa ở thị trường Việt Nam.

Với những giải pháp được đưa ra nhằm cải thiện cả về chất và lượng, dòng vốn ngoại đang chực chờ giải ngân sẽ được kích hoạt khi Việt Nam chứng minh được sự hấp dẫn. Khi đó, thị trường Việt Nam sẽ thực sự trở thành điểm đến của dòng vốn ngoại.

Chí Kiên